اکبر آزاد
نوت: بو مقاله‌ده گلن شعرلرین قایناق شخصی شاهسئون علی بابالی طایفاسیندان رحمتلیک «حیدر آزاد»دیر. او عؤمور بویو ارشه ماحالی‌نین گدیک آغ بولاق کندینده یاشامیش و 1365-جی ایلده تهراندا آللاهین رحمتینه قوووشموشدور.
بایرام قاباغی، قیشین آخیر آیی‌نین اورتالاریندان سایاچیلار (تکمچیلر) بو قیشلاقدان او قیشلاغا، بو کنددن او کنده گئدرلر. اوبالاری، کندلری قاپی- قاپی گزیب اوخورلار:
سلام علیک سای بگلر
سایا گلدی گؤرونوز
سالام وئردی آلینیز
...................
اردبیل، موغان و خییوو ماحاللاریندا سایاچی‌یا، تکمچی دئییرلر. تکمچیلر هر قاپییا چاتاندا بایرامین گلمَگینی خبر وئریب، اوخویارلار:
یاز گلدی بهار گلدی،
خوش گلدی باهار گلدی
ایلیز هفته‌ز، گونوز، آییز مبارک
سیزین بو تزه بایرامیز مبارک
تکمچی (سایاچی) اؤز تکمین اوینادیب ائو صاحبیندن حق (پای) ایستر:
منیم تکه‌مین کندی وار
کندی‌نین کمندی وار
هر قاپیدا اویناسا
بیر نعلبکی قندی وار
ائو صاحبیلری تکمچی‌یه اوُن، بوغدا، دویو، پئندیر، پول، یومورتا، کره، قند، چای و بو کیمی شئی‌لردن پای وئررلر. هردن ده قوزودان، چپیشدن تکمچی‌یه پای وئررلر.
سایاچی (تکمچی) قاپیلاردا اوخویاندا اوشاقلار و یئنی یئتمه‌لر اونون دؤره‌سینه توپلاشارلار. اوشاقلار تکمچینین یانی سوره گزرلر، قاپیلاری اونا گؤرسه‌درلر و ایتلردن قورویارلار!
تکمچینین تکمی اساساً ایکی تیکه تاختادان دوزه‌لر، اونا آیاق، قیچ، بوینوز و قویروق قویارلار. سونرا اونا دون گئیدیررلر. معمولاً قیرمیزی پارچادان (مخمردن) اولار. کیچیک زینقیروولارآسارلار، پول تیکرلر، خلاصه چوخ بزکلی- دوزکلی اولار.
سایاچی اؤز اوخودوغو ماهنیلاریندا خئیر- برکت، شادلیق و سعادتدن دانیشیر:
سیز سایادان قورخمورسوز
یاوا یوردا قونمورسوز
صفا اولسون یورودونوز
اولاماسین قوردونوز
*
آج گئتسین آوانینیز
توخ گلسین چوبانینیز
*
بو سایا یاخشی سایا
هم چشمه‌یه هم چایا
هم اولکره هم آیا
هم یوخسولا هم بایا
*
قدیم مالدارلیق عصریندن یادیگار اولان بو سؤزلرده مال- داوار، آرتیق قویون- قوزو و کئچی‌نین بویونو اوخشاییرلار:
جانیم او خاللی قویون
ممه‌سی باللی قویون
سورو داغدان یئننده
دوتاریق یاللی قویون
*
جانیم او قمر قویون
قوزوسو امر قویون
یییه‌ن سنی سایاندا
باغلاییب کمر قویون
*
جان قوزو، جانیم قوزو
توکو قیرمیزی قوزو
بیری بگ، آغانینکی
بیری چوبانین قوزو
*
بو تکه یاریش تکه
بوینوزو بیر قاریش تکه
کئچی‌یله کوسموشدون
چپیشله باریش تکه
تکمچیلرین سؤزونده چوبانلارین خاص یئری واردیر. اونلار اؤز سؤزلرینین بؤیوک حیصه‌سینی چوبانلارین حاقیندا دئییبلر:
گؤیده گز‌ن بولودلار، یورغانی‌دیر چوبانین
یاستی- یاستی تپه‌لر، یاستیغی‌دیر چوبانین
یومرو- یومرو قایالار، یومروغودور چوبانین
الینده کی دَیَنک، قالخانی‌دیر چوبانین
یانینداکی بوز کؤپک، یولداشیدیر چوبانین
آغزی قارا جاناوار، دوشمانی‌دیر چوبانین
«سایا» کلمه‌سی سایماق فعلیندن‌دیر، و حسابا سالماق، حؤرمت ائتمکدیر. سایاچی اوخویان سؤزلره «سایا» دئییرلر.
تکمچیلر نه عاشیقدیر، نه ده درویش، بلکه بونلار اؤزلرینه مخصوص دؤره گز‌ن صنعتکاردیرلار. ایلده بیر دفعه، اودا بایرام قاباغی تاپیلارلار1.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
1- بعضی منبع‌لرده بئله فرض اولوبدور کی، تکمچیلر (سایاچیلار) پاییزدا گلیرلر و یا بایراما قیرخ بئش گون قالاندا گلیر و... آنجاق بونلار دوز دئییل! اشاره اولدوغو کیمی تکمچیلر بایرام قاباغی گلیرلر! بوباره‌ده آرتیق معلومات الده ائتمک اوچون آشاغیداکی کتابلارا باخین:
الف)آذربایجان شفاهی خلق ادبیاتی (دوکتور جواد هیئت)
ب) ادبیات شفاهی مردم آذربایجان (ح. روشن)
ج) سایالار (دوکتور ح. صدیق)