سولماز پورنعمت -خبرنگار روزنامه همشهری :ارائه روش نوین نانو پزشکی توسط محقق جوان اهل آبی بیگلو در هشتمین کنگره بین المللی بیوتکنولوژی اروپا در فرانکفورت آلمان خبر مسرت بخشی بود و همین بهانه ای شد تا پای صحبت‌های «اکبر واثقی» این جوان افتخارآفرین بنشینم. این گفت و گو را در ادامه می‌خوانید:
- کمی درباره رشته بیوتکنولوژی توضیح‌دهید ؟
رشته بیوتکنولوژی یا همان زیست فناوری یکی از 3 فناوری پیشرو در جهت توسعه کشورهای پیشرفته است که در حوزه‌های مختلف پزشکی،کشاورزی،صنعتی و صنایع غذایی فعالیت می‌کند.
شرکت‌های بسیار زیادی در دنیا در این حوزه فعالیت می‌کنند که عمدتا برای تولید داروهای نوترکیب و درمان بیمارهای چون سرطان و همچنین تولید فراورده‌های غذایی با دست ورزی‌های ژنتیکی انجام می‌گیرد.
روش‌های مورد استفاده در زیست فناوری دارای مزیت‌های فراوان از قبیل تولید انبوه، و با خلوص بالا، درمان سریع با حساسیت بالا، تولید محصولاتی با قابلیت رشد در شرایط فیزیولوژیکی و مناطق خاص با سرمایه گذاری کم است.
بیشتر شرکت‌ها و مراکز و دانشگاههای دنیا امروزه با استفاده از زیست فناوری و تلفیق آن با سایر فناوری‌ها مانند نانو فناوری و فناوری اطلاعات توانسته اند بسیاری از بیماری‌ها را شناسایی و درمان کنند. امروزه هیچ دارو خانه ای را نمی‌شود پیدا کرد که داروی بیوتکنولوژی در آن به فروش نرسد. این امر سود کلانی برای بسیاری از شرکت‌های بیوتکنولوژی دارد.
- رشته بیوتکنولوژی تا چه اندازه در ایران موفق بوده ؟
رشته بیوتکنولوژی در ایران مانند سایر مناطق دنیا نو‌پاست و دانشگاه‌هایی مثل تربیت مدرس و تهران در این رشته پیشگام هستند. در کشورمان، این نیاز به شکل مفیدی دریافت شده و پیشرفت‌های خوبی در این زمینه داریم. به طوری که تقریبا تمام استان‌های کشور دارای دانشگاه‌هایی هستند که در حد تحصیلات تکمیلی دانشجو می‌پذیرند.
موسسات قوی و مراکز تحقیقات ایرانی نیز در سطح منطقه دارای وجهه علمی خوبی هستند. مراکزی چون موسسه رویان دارای اعتبار بین‌المللی هستند و بسیاری از شرکت‌ها دارای تولیدات داروهایی با نام ایرانی هستند.
اما با توجه به رشد سریع این رشته در بین کشورهای توسعه یافته و کشورهای همسایه چون ترکیه و هند، ما راه زیادی در پیش داریم.
- آیا در استان اردبیل هم قدم‌هایی برای راه اندازی این رشته در دانشگاه‌ها برداشته شده است؟
در استان اردبیل فکر کنم دانشگاه محقق اردبیلی دارای رشته‌هایی در حوزه زیست فناوری باشد. ولی واقعیت این است که نسبت به خیلی از استان‌های کشور عقب هستیم. من با وجود این‌که صحبت‌های افراد علمی و بسیار ژرف اندیشی مثل استاندار جناب دکتر خدابخش را در مورد شرکت‌های دانش بنیان شنیدم و دیدم، بسیار امیدوار هستم که چنین فردی با این دیدگاه می‌تواند نگرش عمیقی به آینده داشته باشد و در توسعه رشته‌هایی با فناوری جدید کمک کند.
اما در بسیاری موارد با کوتاه فکری‌هایی در مورد گسترش این رشته در بین ادارات استان مواجه بوده‌ام که حتی اسم این فناوری‌ها را هم نشنیده‌اند. برای همین بعضی وقت‌ها با ناامیدی تصمیم به مهاجرت به شهرهایی مانند تبریز گرفته ام.
- در دوران تحصیل در تهران روی چه موضوعاتی کار کردید و دستاوردهای آن چه بوده است؟
من در طول تحصیل در تهران روی نسل جدید نانو سنسورها برای شناسایی باکتری‌ها تحقیقاتی انجام داده ام و نتایج کار در بیش از 10 مقاله علمی ISI را به صورت مقاله در کنگره‌های بین‌المللی از جمله دانشگاه علوم پزشکی تهران ، شهید بهشتی ، تبریز و شیراز ارائه کرده ام.
- در مورد فعالیت‌هایی که در زمینه نانو داشته اید ، توضیحاتی ارائه دهید .
طرح من در این زمینه ، روشی بسیار سریع نسبت به روش‌های قدیمی است که در ژورنال‌های بین المللی با تاثیر پذیری بالا به چاپ رسیده و چند سال به عنوان بهترین مقاله چاپ شده در گروه ژنتیک و نانو بیوتکنولوژی و بیوتکنولوژی دانشگاه تربیت مدرس تهران به حساب آمده است.
- آیا بعد از اتمام درس، تحقیقاتتان را ادامه دادید؟
در راستای همین طرح، بعد از فارغ التحصیلی شروع به گسترش این رشته جدید و پر طرفدار نانو در حوزه پزشکی کرده ام. به طوری که پروژه‌های تحقیقاتی شرکت و ایده‌های خود را در پنجمین کنگره بین‌المللی نانو دارو در دوبی امارات در سال 2015 با نام نانو داروها و درمان سرطان و همچنین در هشتمین کنگره بیوتکنولوژی اروپا در فرانکفورت آلمان با عنوان سخنرانی کاربرد نانو ذرات طلا در پزشکی ارائه کرده ام که جزو سخنرانان برتر شناخته شدم. در این مقاله سعی در ارائه نوین نانو پزشکی از‌جمله نانو داروهای مبتنی بر نانو ذرّات طلا و ظرفیت آن در درمان سرطان ارئه داده ام. در این روش ، سعی بر استفاده از نانو داروها و به خصوص نانو ذراتی شده است که دارای ظرفیت بالایی در پزشکی و درمان هستند.
- در مورد ارائه مقالات در آلمان و کنگره بیوتکنولوژی اروپا نیز توضیح دهید.
کنگره بیوتکنولوژی اروپا جزو معتبرترین کنگره‌هایی است که در حوزه زیست فناوری در دنیا هر ساله در اروپا برگزار می‌شود و محققان زیادی از کل دنیا آخرین دستاوردهای تحقیقاتی خود را در این حوزه ارائه می‌دهند. این کنگره در سال 2015 در شهر فرانکفورت آلمان برگزار شد.
از ایران هم 3 مقاله و سخنران برگزیده شده بود که بنده در حوزه نانو پزشکی از استان اردبیل شرکت کرده بودم و 2 سخنران نیز در حوزه میکروبی از دانشگاه علوم پزشکی تهران و اصفهان شرکت کرده بودند.
من در این سخنرانی به تشریح کارهای خود در حوزه نانو داروهایی پرداختم که در حال تحقیق روی آنها هستم. این نانو داروها که برای درمان سرطان مورد استفاده قرار می‌گیرد با استفاده از نانو ذرّات طلا مورد استفاده قرار می‌گیرد. سخنرانی من به عنوان یکی از سخنرانی‌های برتر انتخاب شد و قرار شد قسمتی از پروژه در کشور سوئد یا فنلاند انجام شود.
- تفاوت اثرگذاری این نوع درمان با درمان‌های دیگر چیست؟
با نگاهی به روش‌های نوین در حوزه درمان سرطان می‌شود دید که روش‌های جدید به خصوص نانو داروها دارای عوارض جانبی کمتری نسبت به داروهای دیگر بوده و می‌توان اهمیت این نوع داروها را فهمید.
ما در این مقاله سعی در استفاده از نانو ذرّات و کنترل سلول‌های سرطانی و نابودی آنها با استفاده از لیزر و نانو داروهای هدفمند بدون جراحی مقالاتی را ارئه دادیم که به عنوان یکی از طرح‌های درخواستی برای دانشگاه سوئد پذیرفته شد. در این کنگره از مقاله بنده به عنوان مقاله پیشرو در حوزه نانو نام برده شد.
- در حال حاضر به چه کاری مشغول هستید و برنامه آتی شماچیست ؟
در حال حاضر مدیر عامل شرکت «ریززیست طب فناوران مهر ژن» هستم که به زودی جزو شرکت‌های دانش بنیان به ثبت خواهد رسید. ما در این شرکت در حوزه نانو داروها در حال تحقیق و توسعه هستیم.در این شرکت سعی در نانو دارو کردن داروهای گیاهان دارویی منطقه و فرموله کردن این مواد هستیم و در راستای آن همکاری‌های زیادی با دانشگاه‌ها و شرکت‌های دارویی آلمانی و سوئدی انجام دادیم و امید به توسعه این حوزه هم داریم.
- به نظر شما در صورت حمایت مسئولان می‌توانید اشتغال زایی و ارزش افزوده بالایی داشته باشید؟
به حمایت مسئولان بسیار امیدوار هستم. دیدگاه مسئولانی مثل استاندار دکتر مجید خدابخش به امثال ما روحیه می‌دهد. من و چند نفر از فارغ‌التحصیلان این رشته بدون انتظار کشیدن برای استخدام دولتی، کارهایی را شروع کردیم و در حال مکاتبه برای گسترش آن هستیم.
در شرکت ما از ایده‌ها به خوبی حمایت می‌شود و تا حد توان با برنامه ریزی‌هایی در جهت گسترش ایده تلاش می‌شود. اما حمایت‌هایی هم لازم هست که امیدوارم محقق شود. با توجه به چشم اندازی که در این راه می‌بینم مطمئن هستم که سود و ارزش سرمایه‌گذاری در این راه بسیار زیاد است.